Greenpeace: activisme of onverantwoorde politieke macht?

Greenpeace, opgericht in 1971, is uitgegroeid tot een van de meest prominente milieuorganisaties ter wereld, beroemd om haar gedurfde campagnes tegen ontbossing, fossiele brandstoffen en vervuiling. Echter, naast haar pleidooi voor het milieu is Greenpeace verwikkeld geraakt in talrijke controverses, waaronder juridische geschillen, financieel wanbeheer en debatten over de effectiviteit van haar milieudoelen. Dit artikel onderzoekt deze veelzijdige kwesties en biedt een uitgebreide analyse van de controversiële acties van Greenpeace en de implicaties daarvan.

Juridische controverses: wanneer activisme de grens van de wet overschrijdt

Greenpeace’s toewijding aan milieubescherming heeft haar vaak naar controversiële tactieken geleid, wat soms resulteerde in aanzienlijke juridische gevolgen.

Schade aan de Nazcalijnen

In december 2014 betraden Greenpeace-activisten een verboden gebied van de Nazcalijnen in Peru, een UNESCO Werelderfgoed, om een protest voor hernieuwbare energie te organiseren. De activisten legden banieren neer met teksten zoals “Tijd voor verandering! De toekomst is hernieuwbaar.” Hiermee lieten ze voetafdrukken achter op het kwetsbare woestijnoppervlak, wat onherstelbare schade veroorzaakte aan de oude geoglyfen. Peruaanse autoriteiten veroordeelden de actie als “onbezonnen, ongevoelig, illegaal, onverantwoord en absoluut weloverwogen.” Greenpeace bood haar excuses aan, maar het incident benadrukte een gebrek aan respect voor cultureel erfgoed in de zoektocht naar publiciteit.

Bron: “Greenpeace apologises to people of Peru over Nazca lines stunt,” The Guardian.

Dakota Access Pipeline protesten

Greenpeace’s betrokkenheid bij de Dakota Access Pipeline (DAPL) protesten leidde tot een rechtszaak van $300 miljoen aangespannen door Energy Transfer, de exploitant van de pijpleiding. Het bedrijf beschuldigde Greenpeace van het orkestreren van crimineel gedrag en het verspreiden van valse informatie tijdens de protesten, wat volgens hen leidde tot aanzienlijke financiële verliezen. Greenpeace verdedigde haar acties als legitieme vrijheid van meningsuiting ter ondersteuning van inheemse milieuactivisten. De rechtszaak, die begin 2025 nog steeds gaande is, roept bezorgdheid op over de potentiële onderdrukking van milieuactivisme via juridische middelen.

Bron: “Trial begins in $300M lawsuit against Greenpeace over North Dakota pipeline protests,” Associated Press.

Russische aanduiding als een ‘ongewenste’ organisatie

In mei 2023 werd Greenpeace door het Openbaar Ministerie van Rusland aangemerkt als een “ongewenste organisatie,” beschuldigd van bemoeienis met de binnenlandse aangelegenheden van Rusland, het ondermijnen van de economie van het land, en het financieren van activiteiten van Russische organisaties die als “buitenlandse agenten” werden erkend. Deze aanduiding verbood effectief de activiteiten van Greenpeace binnen Rusland, wat een significante escalatie betekende in de onderdrukking van buitenlandse NGO’s in het land.

Bron: “Greenpeace Russia Closes After Being Banned as ‘Undesirable’ Group,” The Moscow Times.

Juridische acties door bedrijven

Greenpeace’s agressieve campagnes hebben geleid tot meerdere rechtszaken van bedrijven die smaad en economische inmenging beschuldigen. Zo werd de organisatie in 2002 aangeklaagd door Esso (ExxonMobil) voor het misbruik van haar logo in campagnes. Daarnaast klaagde Suncor Greenpeace aan in 2009 na een protest bij een teerzandenfaciliteit in Canada. Deze rechtszaken benadrukken de gespannen relatie tussen Greenpeace en grote industriële bedrijven.

Bron: “Greenpeace sued for Esso logo abuse,” Pinsent Masons LLP.

Financieel wanbeheer en financieringscontroverses

Greenpeace’s financiële praktijken zijn onder vuur komen te liggen, met beschuldigingen van wanbeheer en misbruik van fondsen.

Financiële schendingen in India

In 2015 beschuldigde de Indiase regering Greenpeace India van het schenden van de Foreign Contribution Regulation Act (FCRA). De beschuldigingen omvatten het gebruik van meer dan 60% van buitenlandse donaties voor administratieve kosten—wat boven de limiet van 50% ligt—en het niet correct openbaar maken van buitenlandse bijdragen. Als gevolg hiervan bevroren de autoriteiten de bankrekeningen van Greenpeace India en werd de licentie geschorst. Greenpeace India betwistte deze acties in de rechtbank, met het argument dat de classificatie van de uitgaven verkeerd was geïnterpreteerd.

Bron: “Greenpeace violated FCRA norms, says official,” The Hindu.

Wanbeheer van fondsen

In 2014 werd Greenpeace International geconfronteerd met interne financiële problemen toen een medewerker €3,8 miljoen verloor door onbevoegde valutahandel. Dit incident riep zorgen op over het financieel toezicht binnen de organisatie en het verantwoord gebruik van donorgelden.

Bron: “Greenpeace loses €3.8m in ‘mismanagement’ of funds,” BBC News.

Hoge salarissen van leidinggevenden

Ondanks haar pleidooi voor economische gelijkheid en milieu-rechtvaardigheid, werd Greenpeace bekritiseerd voor de hoge salarissen van haar topmanagers. Er zijn rapporten die aantonen dat sommige senior medewerkers salarissen ontvangen die vergelijkbaar zijn met die in de zakelijke sector, wat vragen oproept over de toewijding van de organisatie aan haar eigen waarden en de allocatie van donorgelden.

Bron: “Greenpeace under fire over executive pay,” The Guardian.

Twijfelachtige effectiviteit in het bereiken van milieudoelen

Ondanks haar spraakmakende campagnes is het effect van Greenpeace op milieu-issues onderwerp van debat, waarbij sommige acties de vooruitgang mogelijk belemmeren.

Tegenstand tegen genetisch gemodificeerde organismen

Greenpeace is een uitgesproken tegenstander van genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) en voert campagnes tegen het gebruik ervan in de landbouw. Deze houding wordt echter bekritiseerd door wetenschappers die beweren dat GGO’s de gewasopbrengst kunnen verbeteren en de voedselzekerheid kunnen vergroten. In 2016 ondertekenden meer dan 100 Nobelprijswinnaars een brief waarin Greenpeace werd aangespoord haar anti-GGO campagnes te staken, aangezien hun standpunt in tegenspraak was met wetenschappelijk bewijs en vooruitgang in de aanpak van wereldwijde honger belemmerde.

Bron: “Nobel laureates urge Greenpeace to drop GM opposition,” BBC News.

Anti-kernenergie campagnes

Greenpeace’s campagnes tegen kernenergie hebben bijgedragen aan de sluiting van kerncentrales in landen zoals Duitsland. Critici beweren dat dit heeft geleid tot een grotere afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, wat de koolstofemissies verhoogt—a counterproductief resultaat voor een organisatie die pleit voor klimaatverandering.

Bron: “Germany’s Shift from Nuclear to Coal,” The New York Times.

Impact op inheemse gemeenschappen

Hoewel Greenpeace zich vaak positioneert als verdediger van inheemse rechten, hebben sommige van haar campagnes negatieve effecten gehad op inheemse gemeenschappen. Zo leidde de tegenstand van Greenpeace tegen bepaalde bosbouwpraktijken in Canada tot economische moeilijkheden voor inheemse groepen die afhankelijk waren van de houtkapindustrie. Dit heeft debatten doen ontstaan over de balans tussen milieu-conservatie en de bestaansmiddelen van lokale gemeenschappen.

Bron: “Greenpeace’s forestry campaign hurt Indigenous communities, says chief,” CBC News.

Politieke banden en ideologische vooringenomenheid

Greenpeace beweert een onafhankelijke non-profitorganisatie te zijn die geen overheids- of bedrijfsfinanciering accepteert om haar neutraliteit te behouden. Echter, haar activiteiten en financiële rapporten suggereren sterke politieke invloeden die aansluiten bij bepaalde ideologische bewegingen in plaats van puur wetenschappelijke of milieuoverwegingen.

Banden met de Rockefeller Foundation

Hoewel Greenpeace directe bedrijfsdonaties afwijst, heeft onderzoek aangetoond dat ze wel financiering ontvangt van grote stichtingen met politieke belangen. De Rockefeller Brothers Fund, bekend om haar betrokkenheid bij klimaatveranderingspolitiek, heeft miljoenen bijgedragen aan Greenpeace’s campagnes tegen fossiele brandstoffen. Dit roept vragen op over de onafhankelijkheid van Greenpeace’s milieu-activisme of het feit dat het de politieke agenda’s van elite-donoren ondersteunt.

Bron: “Rockefeller Fund’s Focus on Climate Change,” Financial Times.

Bemoeienis met ontwikkelingslanden

Greenpeace wordt vaak beschuldigd van het gebruiken van milieu-zorgen om invloed uit te oefenen in ontwikkelingslanden. In 2015 werd Greenpeace India door de Indiase regering beschuldigd van het ontvangen van buitenlandse fondsen om tegen industriële projecten te campagne voeren, wat effectief de economische ontwikkeling blokkeerde. Het Indiase Ministerie van Binnenlandse Zaken beweerde dat het activisme van Greenpeace de jaarlijkse groei van het BBP van India met 2-3% verlaagde. Als gevolg hiervan werden buitenlandse fondsen voor Greenpeace beperkt.

Bron: “Greenpeace activities hit India’s GDP growth: IB report,” The Times of India.

Alignering met linkse politieke bewegingen

Hoewel Greenpeace zichzelf als een milieuorganisatie presenteert, komt haar retoriek en campagne vaak overeen met linkse politieke bewegingen. Veel van haar beleidsmaatregelen, zoals tegenstand tegen marktgebaseerde milieuroplossingen en door bedrijven geleide initiatieven voor duurzaamheid, sluiten nauw aan bij progressieve politieke ideologieën in plaats van neutrale, wetenschappelijke milieuactivisme. Greenpeace’s consistente kritiek op kapitalistische economieën, terwijl het de milieu-impact van staatscontrole-economieën (zoals het zware kolengebruik in China) grotendeels negeert, heeft geleid tot beschuldigingen van politieke vooringenomenheid.

Bron: “Why Greenpeace Ignores China’s Coal Problem,” The Wall Street Journal.

Greenpeace’s relatie met de media

Greenpeace profiteert van aanzienlijke media-aandacht, vaak door zichzelf te presenteren als een moedige actiegroep die strijdt tegen milieuschade door bedrijven en overheden. Critici beweren echter dat de media Greenpeace’s controverses grotendeels negeert en haar campagnes versterkt, terwijl juridische problemen, financiële schandalen en mislukkingen worden afgedaan.

Selectieve media-narratieven

Greenpeace’s vermogen om dramatische visuele stunts te creëren—zoals activisten die zich vastketenen aan boorplatforms of confrontaties met walvisjagers—zorgt voor brede media-aandacht. Echter, wanneer Greenpeace betrokken is bij illegale of destructieve activiteiten, is de media-aandacht vaak milder, en wordt de nadruk gelegd op de rechtvaardigingen van Greenpeace in plaats van de schade die is aangericht.

Bron: “Greenpeace’s Media Power: A Case Study,” Journalism Studies.

Het gebruik van desinformatie

Greenpeace wordt beschuldigd van het verspreiden van desinformatie ter ondersteuning van haar campagnes. Een van de meest opvallende voorbeelden is haar decennialange tegenstand tegen genetisch gemodificeerde (GM) gewassen, die volgens Greenpeace schadelijk zouden zijn voor de menselijke gezondheid en het milieu. Echter, wetenschappelijke consensus, inclusief bevindingen van de Wereldgezondheidsorganisatie en de Nationale Academie van Wetenschappen, geeft aan dat GM-gewassen veilig zijn en een rol kunnen spelen bij het aanpakken van wereldwijde voedselzekerheid.

Critici beweren dat Greenpeace’s afwijzing van GMOs het bewijs negeert en bijdraagt aan wereldwijde voedseltekorten, vooral in ontwikkelingslanden.

Bron: “Greenpeace’s GMO Campaign: Misinformation or Activism?” Nature Biotechnology.

Interne hypocrisie en organisatorisch dysfunctioneren

Ondanks de beweringen van Greenpeace over het bevorderen van ethisch gedrag en duurzaamheid, suggereren interne rapporten een kloof tussen haar idealen en haar operaties.

Behandeling van medewerkers en interne geschillen

Verschillende Greenpeace-kantoren hebben te maken gehad met beschuldigingen van slechte behandeling van werknemers. Er zijn meldingen van werknemers die te weinig betaald kregen en overwerkt waren, wat leidde tot beschuldigingen dat Greenpeace de arbeidsrechtenstandaarden die het van bedrijven eist, zelf niet naleeft.

In 2018 probeerden Greenpeace-medewerkers in Canada zich te organiseren vanwege werkstress, lage lonen en een toxische werkomgeving. Greenpeace verzette zich tegen deze poging tot vakbondsvorming, wat door velen als hypocriet werd beschouwd, gezien de vocale steun van de organisatie voor vakbonden in andere sectoren.

Bron: “Greenpeace and the Union Fight: A Double Standard?” The Globe and Mail.

Uitvoerend reizen en koolstofvoetafdruk

Ondanks haar pleidooi voor het verminderen van koolstofvoetafdrukken, zijn Greenpeace-uitvoerders betrapt op overmatig vliegen. In 2014 werd Pascal Husting, toen directeur van Greenpeace International, betrapt op het regelmatig vliegen tussen Luxemburg en Amsterdam voor werk—een reis die met de trein had kunnen worden gedaan. Greenpeace rechtvaardigde dit door te stellen dat het voor “familieomstandigheden” was, maar critici wezen erop dat gewone Greenpeace-donateurs waarschijnlijk niet hetzelfde voorrecht zouden krijgen voor hun koolstofvoetafdruk.

Deze tegenstrijdigheid ondermijnt de geloofwaardigheid van Greenpeace, omdat het van individuen, bedrijven en overheden offers eist, terwijl het haar eigen leiderschap niet aan dezelfde norm houdt.

Bron: “Greenpeace Director’s Frequent Flying Sparks Hypocrisy Accusations,” The Telegraph.

Conclusie: activisme of een onverantwoorde politieke kracht?

Greenpeace’s erfenis als milieubewaker is complex. Hoewel de organisatie onmiskenbaar heeft bijgedragen aan het vergroten van het bewustzijn over belangrijke milieukwesties, wordt haar geschiedenis ook gekarakteriseerd door juridische overtredingen, financieel wanbeheer, misinformatiecampagnes en twijfelachtige politieke afstemming.

Ondanks haar activisme wordt Greenpeace vaak bekritiseerd omdat het er niet in slaagt om wetenschappelijk onderbouwde milieuvorderingen te realiseren. In plaats daarvan heeft de organisatie zich vaak gericht op confrontatietactieken die soms meer schade dan goed doen, zoals haar oppositie tegen genetisch gemodificeerde organismen (GMO’s) en kernenergie—beide zouden een belangrijke rol kunnen spelen in de bestrijding van klimaatverandering en voedselonzekerheid.

Daarnaast roept Greenpeace’s gebrek aan transparantie en financieel toezicht, samen met interne tegenstrijdigheden, serieuze vragen op over haar geloofwaardigheid. De voortdurende afhankelijkheid van stunts en mediavriendelijke activisme, in plaats van samenwerking met wetenschappers en beleidsmakers voor pragmatische oplossingen, suggereert dat het primaire doel van Greenpeace niet milieubescherming is, maar het behouden van haar eigen invloed en donorbasis.

Naarmate de milieuproblemen steeds urgenter worden, heeft de wereld organisaties nodig die bereid zijn oplossingen te omarmen op basis van wetenschap en pragmatisme in plaats van ideologie en theatrale acties. Of Greenpeace in staat zal zijn om zich tot zo’n organisatie te ontwikkelen, blijft een open vraag.

Referenties

“Greenpeace apologises to people of Peru over Nazca lines stunt,” The Guardian.

“Trial begins in $300M lawsuit against Greenpeace over North Dakota pipeline protests,” Associated Press.

“Greenpeace Russia Closes After Being Banned as ‘Undesirable’ Group,” The Moscow Times.

“Greenpeace sued for Esso logo abuse,” Pinsent Masons LLP.

“Greenpeace violated FCRA norms, says official,” The Hindu.

“Greenpeace loses €3.8m in ‘mismanagement’ of funds,” BBC News.

“Greenpeace under fire over executive pay,” The Guardian.

“Nobel laureates urge Greenpeace to drop GM opposition,” BBC News.

“Germany’s Shift from Nuclear to Coal,” The New York Times.

“Greenpeace’s forestry campaign hurt Indigenous communities, says chief,” CBC News.

“Why Greenpeace Ignores China’s Coal Problem,” The Wall Street Journal.

“Greenpeace activities hit India’s GDP growth: IB report,” The Times of India.

“Rockefeller Fund’s Focus on Climate Change,” Financial Times.

“Greenpeace’s Media Power: A Case Study,” Journalism Studies.

“Greenpeace’s GMO Campaign: Misinformation or Activism?” Nature Biotechnology.

“Greenpeace and the Union Fight: A Double Standard?” The Globe and Mail.

“Greenpeace Director’s Frequent Flying Sparks Hypocrisy Accusations,” The Telegraph.