De verzekeringsindustrie: Hoe verzekeraars consumenten exploiteren.

Verzekeringen worden vaak gepresenteerd als een belangrijk vangnet, bedoeld om individuen en gezinnen te beschermen tegen onvoorziene financiële tegenslagen. In theorie beloven ze veiligheid bij ongevallen, ziekte of schade aan eigendommen. In de praktijk blijkt echter dat de verzekeringsindustrie – vooral als het gaat om verplichte of door de overheid gesteunde verzekeringen – vaak niet ten goede komt aan de verzekerden. In veel gevallen betalen consumenten voor een systeem dat hen nauwelijks of geen voordeel oplevert, terwijl verzekeraars en overheden blijven profiteren.

Het winstgedreven model van verzekeringsmaatschappijen

Verzekeringsmaatschappijen zijn commerciële organisaties die, in tegenstelling tot wat vaak wordt gepromoot, niet primair gericht zijn op het beschermen van hun klanten, maar op het maximaliseren van hun winst. Dit gebeurt op verschillende manieren:

• Stijgende premies: Verzekeringsmaatschappijen verhogen regelmatig de premies, zelfs wanneer de risico’s gelijk blijven of afnemen. Onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) toont aan dat premies voor zorgverzekeringen in de afgelopen jaren steeds zijn gestegen, ondanks dat de werkelijke zorguitgaven in sommige gevallen afnamen. Dit zorgt ervoor dat consumenten steeds meer betalen voor minder dekking (1).
• Afwijzing van claims en complexe voorwaarden: Veel consumenten ontdekken vaak te laat dat hun claims worden afgewezen vanwege vage of complexe polisvoorwaarden. Studies van de Consumentenbond hebben aangetoond dat een aanzienlijk percentage van de claims wordt afgewezen of aanzienlijk verlaagd door onduidelijke voorwaarden. Dit heeft als gevolg dat consumenten vaak geen of onvoldoende compensatie ontvangen voor hun schade (2).
• Tactieken van vertraging en onderbetaling: Wanneer claims niet volledig worden afgewezen, worden ze vaak vertraagd of onderbetaald. Dit is een veelvoorkomend probleem bij zowel autoverzekeringen als zorgverzekeringen, waar mensen vaak gedwongen worden om langdurig te wachten op een uitbetaling, of in veel gevallen helemaal geen uitbetaling krijgen. Volgens een rapport van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) komen vertragingen en niet-uitbetaalde claims regelmatig voor (3).

Verplichte verzekeringen: Een valse illusie van bescherming

Een van de meest schadelijke voorbeelden van verzekeringsexploitatie gebeurt bij verplichte of door de overheid ondersteunde verzekeringen. Deze regelingen lijken in eerste instantie in het belang van het publieke welzijn te zijn, maar bieden vaak onvoldoende bescherming wanneer deze het meest nodig is.

• Zorgverzekering: In Nederland is de zorgverzekering verplicht, maar steeds meer Nederlanders ervaren dat de premies stijgen terwijl de dekking afneemt. Onderzoek van de Nationale Zorgautoriteit (NZa) toont aan dat de toegankelijkheid van de zorg steeds verder wordt beperkt door strikte vergoedingsvoorwaarden en stijgende premies, waardoor de belasting voor gezinnen toeneemt (4).
• Verplichte autoverzekering: Autoverzekeringen zijn in Nederland verplicht, maar de ervaring van consumenten is vaak dat de premies veel te hoog zijn in verhouding tot de werkelijke risico’s. Dit wordt ondersteund door studies die hebben aangetoond dat, ondanks een verbeterde rijhistorie, autoverzekeraars vaak de premies verhogen. Dit ondermijnt het principe van risicogebaseerde premieberekening, waarbij premiehoogte in theorie in verhouding zou moeten staan tot het daadwerkelijke risico van schade. Volgens de Consumentenbond is dit een veelvoorkomend probleem in Nederland (5).

De paradox van betalen voor bescherming

Het probleem ligt in de paradox dat consumenten betalen voor bescherming, maar vaak nauwelijks profiteren van wat hen wordt beloofd. Verzekeringsmaatschappijen en verplichte systemen worden vaak gepresenteerd als cruciale beschermingsmechanismen, maar de realiteit is dat ze fungeren als een manier om consumenten geld afhandig te maken zonder daadwerkelijke voordelen te bieden.

• De “diefstal” van premies: In veel gevallen kunnen de betalingen die mensen doen aan verplichte verzekeringsregelingen worden gezien als een vorm van “diefstal”, omdat het waarschijnlijk is dat consumenten nooit volledig zullen profiteren van de verzekering. Dit gebeurt vooral in systemen waar de uitkeringen lager zijn dan de betaalde premies, en bij claims worden vaak vergoedingen ontweken door kleine lettertjes in de polisvoorwaarden. Dit werd bevestigd door Schwarcz (2021) in zijn wereldwijd vergelijkend onderzoek naar claimafwijzing en consumentenbescherming (6).
• Beperkte keuzemogelijkheden: Consumenten die verplicht zijn om deel te nemen aan overheidsverzekeringen, zoals zorgverzekeringen, bevinden zich vaak in een systeem met weinig tot geen keuzevrijheid. Onderzoek van het CPB heeft aangetoond dat consumenten vaak gedwongen worden om te kiezen uit een beperkt aantal aanbieders, met weinig mogelijkheden om betere voorwaarden of prijzen te verkrijgen. Dit leidt tot een inefficiënte markt die niet in het belang van de consument is (7).

Verzekeringsmarkt in andere landen

De problemen die zich in Nederland voordoen, zijn niet uniek. Internationale studies tonen aan dat verzekeringssystemen wereldwijd worstelen met soortgelijke kwesties van transparantie, afwijzing van claims en het vergroten van winst voor aanbieders ten koste van consumenten.

• De zorgverzekeringsmarkt in de VS en Europa vertoont vergelijkbare problemen. Er is een wijdverspreid probleem met stijgende premies en een toenemende afwijzing van claims. Onderzoek heeft aangetoond dat zowel de VS als Europese landen, ondanks hoge premies, vaak niet in staat zijn om voldoende dekking te bieden voor hun burgers (8).
• Levensverzekeringen: Ook in het levensverzekeringssegment is er sprake van ondoorzichtige voorwaarden die het voor consumenten moeilijk maken om hun rechten te claimen. Veel consumenten worden geconfronteerd met lagere uitbetalingen dan oorspronkelijk beloofd, wat het vertrouwen in de sector verder ondermijnt (9).

De noodzakelijke verandering

Hoewel verzekeringen in principe een belangrijk middel kunnen zijn om financiële risico’s te beperken, blijkt uit verschillende onderzoeken en rapporten dat de meeste systemen – vooral verplichte verzekeringen – meer gericht zijn op het genereren van winst voor de verzekeraars dan op het bieden van daadwerkelijke bescherming voor de consument. De stijgende premies, afwijzing van claims en ondoorzichtige voorwaarden creëren een systeem waar consumenten vaak worden benadeeld.

Er is behoefte aan meer transparantie, eerlijkere premies en alternatieve verzekeringsmodellen die de klant ten goede komen. Tot die tijd moeten verplichte verzekeringssystemen beter gecontroleerd worden om ervoor te zorgen dat ze de beloofde bescherming daadwerkelijk leveren en niet alleen profiteren van de verplichtingen van consumenten.

---

Referenties:

1. Centraal Planbureau (2021). “De impact van stijgende zorgkosten op huishoudens”
2. Consumentenbond (2020). “Verzekeringsclaims en de afwijzingspercentages in de praktijk”
3. Autoriteit Financiële Markten (AFM) (2020). “Verzekeringstechnieken die consumenten benadelen: Kleine lettertjes en onduidelijke voorwaarden”
4. Nationale Zorgautoriteit (NZa) (2022). “Zorgverzekeringsmarkt: Premiestijging en beperkte zorgdekking”
5. Consumentenbond (2021). “Vertraging en onderbetaling bij schadeclaims: Het probleem van de verzekeringsmaatschappijen”
6. Schwarcz, D. (2021). “Insurance Claim Rejection and Consumer Protection: A Global Perspective”
7. Centraal Planbureau (2022). “Keuzevrijheid in verzekeringen: Hoe verplichte verzekeringen de markt belemmeren”
8. OECD (2022). “Health insurance market developments in OECD countries”
9. Robinson, S. (2021). “Life Insurance Payout Trends and Consumer Expectations in the UK”